Home Referentiemodel

Thema Medicatie

Publieksversie

De huisarts maakt afspraken met de patiënt over het gebruiken van medicatie. De apotheker verstrekt deze medicatie nadat de arts daarvoor een verzoek heeft gedaan. Belangrijk bij het voorschrijven is dat de huisarts inzage heeft in alle relevante informatie over medicatie.

Inleiding

Bij het eenduidig beschrijven van het medicatieproces en welke gegevens daarbij relevant zijn, is het belangrijk om onderscheid te maken tussen logistiek en therapie. In de informatiestandaard ‘Medicatieproces’ zijn de concepten hiervoor uitgewerkt. De beschrijving hier sluit daarop aan.

Dit thema beschrijft het voorschrijven van medicatie door het vastleggen van de medicatieafspraak en het verstrekkingsverzoek door de huisarts, inclusief het wijzigen en staken van medicatie. Toegelicht worden de toedieningsafspraak en de verstrekking die vanuit de apotheek komen en hoe deze zich verhouden tot de voorgeschreven medicatie. De toediening van medicatie in de huisartsenpraktijk en hoe om te gaan met informatie over het medicatiegebruik uit de anamnese is beschreven. Het sturen van instructies naar de apotheek wordt kort aangestipt.

Enkele aspecten worden (nog) niet uitgewerkt in dit thema:

  • de postverwerking van inkomende medicatie berichten van apotheek en andere bronnen: er wordt voor nu vanuit gegaan dat deze heeft plaatsgevonden; 
  • het medicatiegebruik en de toediening van uit een andere bron;
  • het sturen van medicatiegegevens naar andere zorgverleners (anders dan de opdrachten naar de apotheek).

Medicatiebewaking is beschreven in een apart thema. Informatie over het gebruik van het NHG-Formularium bij het voorschrijven is te vinden onder Lees verder.

Zorgproces en Informatie

Inleiding

Bij de behandeling van een patiënt kan de huisarts ervoor kiezen medicatie voor te schrijven. De arts stelt aan de patiënt voor om te starten met medicatie en maakt afspraken over het soort medicatie en het gebruik daarvan. Dit heet een medicatieafspraak. Bij het voorschrijven van nieuwe medicatie gebruikt de arts bij voorkeur een formularium (zie Lees verder).

Indien nodig verzoekt de huisarts aan de apotheek het geneesmiddel te verstrekken. Dit heet een verstrekkingsverzoek. De huisarts stuurt met het verzoek de medicatieafspraak mee naar de apotheek.

Herhalen van medicatie

Als de medicatie op is en er is niets veranderd aan de medicatieafspraak, kan de arts opnieuw een verstrekkingsverzoek doen aan de apotheek. Daarbij wordt geen nieuwe medicatieafspraak vastgelegd, de afspraak klopt immers nog. Bij het sturen van het verstrekkingsverzoek wordt ook de eerder vastgelegde, actuele medicatieafspraak meegestuurd. Er kunnen zo meerdere verstrekkingsverzoeken onder één langlopende medicatieafspraak worden gedaan.

De beschrijving en uitwerking van het aanvragen van medicatie door de patiënt of apotheek bij de huisarts kunt u vinden in het Thema Aanvragen medicatie (zie Lees verder).

Wijzigen en staken van medicatie

Gedurende de behandeling kan de huisarts afspreken het gebruik van de medicatie bij te stellen. De dosering kan bijvoorbeeld verhoogd of verlaagd worden, of de sterkte van het geneesmiddel kan worden gewijzigd. Dit is een nieuwe medicatieafspraak, gerelateerd aan de voorgaande medicatieafspraak. Met ingang van de nieuwe medicatieafspraak vervalt de vorige.

Het is op zo’n moment niet altijd nodig om nieuwe medicatie te laten verstrekken (een verstrekkingsverzoek te doen), bijvoorbeeld omdat de patiënt nog voldoende medicatie op voorraad heeft. In dat geval wordt er geen nieuw verstrekkingsverzoek vastgelegd en naar de apotheek gestuurd. De medicatieafspraak op zichzelf kan wel worden gestuurd zodat de apotheker weet dat de medicatieafspraak veranderd is.

Wanneer de huisarts met de patiënt afspreekt de medicatie te staken, wordt, net als bij een wijziging, een nieuwe medicatieafspraak gemaakt. De nieuwe afspraak gaat over het staken van de medicatie en daarmee vervalt de vorige afspraak, die over het gebruik van medicatie ging.

Verwerking in de apotheek

Als de huisarts een medicatieafspraak heeft gemaakt en daarbij een verstrekkingsverzoek naar de apotheek heeft gestuurd, verwerkt de apotheek dit tot toedieningsafspraak en verstrekking. De toedieningsafspraak van de apotheker ziet er vaak net iets anders uit dan de medicatieafspraak van de arts.

Meer over Zorgproces Verwerking in de apotheek

Medicatiegebruik volgens de patiënt

Het komt regelmatig voor dat een patiënt de huisarts extra informatie geeft over medicatie die hij gebruikt. De aanleiding daarvoor wisselt. Soms gebruikt de patiënt medicatie op eigen initiatief. In een andere situatie gebruikt de patiënt zijn medicatie op andere wijze dan is afgesproken (afwijkend gebruik). Of de patiënt stelt de huisarts of POH op de hoogte van medicatie die met een andere zorgverlener is afgesproken en waar de huisarts of POH niet van op de hoogte is (gebruik bij onbekende afspraak).

Meer over Zorgproces Medicatiegebruik

Toediening

Een huisarts dient geregeld medicatie toe. Denk aan een tetanusinjectie, het toedienen van diazepam bij een insult, de prikpil of een morfine-injectie. Grofweg zijn er twee categorieën: incidentele toedieningen (zoals im Diclofenac bij pijn of een tetanusinjectie in het kader van wondbehandeling) en vooraf afgesproken toedieningen (bijvoorbeeld de prikpil, een vaccinatie uit een serie of een injectie bij desensibilisatie). Het toedienen van medicatie, al dan niet in het kader van een eerdere afspraak, legt de zorgverlener vast als toediening. Ook zorgverleners buiten de huisartsenpraktijk dienen medicatie toe. De huisarts legt deze medicatietoedieningen door zorgverleners buiten de praktijk niet vast.

Therapietrouw

Op basis van de medicatieafspraken en verstrekkingsverzoeken krijgt de praktijkmedewerker een indicatie wanneer de patiënt opnieuw medicatie nodig heeft. Wanneer de patiënt eerder of later dan deze inschatting medicatie aanvraagt, kan dat aanleiding zijn om de therapietrouw na te gaan.

Gegevens en Functionaliteit

Medicatieafspraken, verstrekkingsverzoeken, toedieningsafspraken, verstrekkingen, toedieningen en medicatiegebruik worden beheerd in het dossierdeel Medicatie. Daarnaast zijn medicatieafspraken, verstrekkingsverzoeken, medicatiegebruik en toedieningen, net als de andere episode-items, episodegebonden en terug te zien in het deelcontactenoverzicht.

Het overzicht van medicatie is beschreven in het aparte Overzicht Medicatie. 

Dossierdeel Medicatie

In het dossierdeel Medicatie start, wijzigt en staakt de huisarts medicatie. Verder kan de huisarts een instructie naar de verstrekker sturen. De praktijkmedewerker legt het medicatiegebruik vast uit de anamnese. Tenslotte kan een toediening worden vastgelegd die in de huisartsenpraktijk is gedaan.

Meer over  Dossierdeel  Medicatie

Overzicht Medicatie

Het overzicht van medicatie ondersteunt de huisarts in het veilig voorschrijven van medicatie. Het overzicht toont de actuele en recente medicatie. Ook toont het overzicht contra-indicaties en medicatie-overgevoeligheden. Vanuit dit overzicht is er toegang tot aanvullende informatie over medicatie.

Meer over  Overzicht  Medicatie

Medisch gegeven Medicamenteuze behandeling

Een medicamenteuze behandeling beschrijft het beloop van een behandeling met één geneesmiddel. Dit beloop wordt beschreven door de onderliggende medicatiegegevens die in de loop van de tijd zijn vastgelegd, zoals medicatieafspraken, medicatiegebruik en verstrekkingsverzoeken. De meest aansprekende functionaliteit voor de voorschrijver is het starten, wijzigen en staken van een medicamenteuze behandeling door middel van een medicatieafspraak.

Meer over  Medisch gegeven  Medicamenteuze behandeling

Medisch gegeven Medicatieafspraak

In een Medicatieafspraak wordt vastgelegd wat er met de patiënt is afgesproken over het gebruik van een geneesmiddel. Deze afspraak omvat in welke periode en in welke dosering het geneesmiddel moet worden gebruikt, of dat het wordt gestaakt.

Meer over  Medisch gegeven  Medicatieafspraak

Medisch gegeven Verstrekkingsverzoek

De huisarts legt in het verstrekkingsverzoek vast hoeveel van, of voor welke periode, een geneesmiddel verstrekt moet worden.

Meer over  Medisch gegeven  Verstrekkingsverzoek

Voorkeurslijst

Een voorkeurslijst bevat geneesmiddelen al of niet aangevuld met aantal, dosering en gebruiksadvies, die binnen de praktijk vaak gebruikt worden. Een voorkeurslijst versnelt het zoeken naar de meest gebruikte geneesmiddelen en biedt de mogelijkheid lokale afspraken in te voeren.

Meer over    Voorkeurslijst

Medisch gegeven Medicatiegebruik

Het medicatiegebruik komt uit de anamnese met de patiënt. Het is zinvol om het gebruik vast te leggen wanneer dat bijdraagt aan de medicatieveiligheid. Bijvoorbeeld als er op bewaakt kan worden of wanneer andere zorgverleners hier baat bij kunnen hebben.

Meer over  Medisch gegeven  Medicatiegebruik

Medisch gegeven Toediening

Als de huisarts (of een van de andere medewerkers uit de huisartsenpraktijk) tijdens een contact een geneesmiddel toedient aan een patiënt, zoals een vaccinatie of een diclofenac-injectie, legt hij dit vast als Toediening. 

Meer over  Medisch gegeven  Toediening

Medisch gegeven Toedieningsafspraak

Nadat de apotheek een medicatieafspraak  van de huisarts heeft ontvangen, verwerkt hij die medicatieafspraak en maakt op basis daarvan een toedieningsafspraak en stuurt deze retour naar de huisarts. De toedieningsafspraken vormen de basis voor de teksten, die op de etiketten van de geneesmiddelen voor de patiënt komen en de toedienlijst voor de thuiszorg.

Meer over  Medisch gegeven  Toedieningsafspraak

Medisch gegeven Verstrekking

De verstrekking is afkomstig van de apotheek. Het beschrijft hoeveel van een geneesmiddel aan de patiënt is uitgegeven.

Meer over  Medisch gegeven  Verstrekking

Reden van voorschrijven

Wettelijk is bepaald dat bij bepaalde geneesmiddelen de reden van voorschrijven moet worden gecommuniceerd van de voorschrijver naar de apotheek, zodat de apotheek zijn medicatiebewaking goed kan uitvoeren.

Meer over    Reden van voorschrijven

Lees verder

Thema Medicatiebewaking Bouwstenen voor het medicatieproces Informatiestandaard medicatieproces NHG-Formularium NHG-Tabel 25 Gebruiksvoorschrift G-Standaard Zorgproces Verwerking in de apotheek Zorgproces Medicatiegebruik Thema Aanvragen Medicatie

Begrippen